خشونت خانگی و حمایت‌های قانونی موجود برای زنان و کودکان
نظام حقوقی ایران، ابزارهای متعددی را برای حمایت از قربانیان خشونت خانگی، به‌ویژه زنان و کودکان، پیش‌بینی کرده است. از حقوق مدنی مانند امکان ترک منزل و درخواست طلاق گرفته تا مجازات‌های کیفری برای فرد آزارگر، راهکارهای مشخصی وجود دارد. در این مقاله به بررسی دقیق این ظرفیت‌های قانونی و نحوه دسترسی به آنها می‌پردازیم.
کدام قوانین در ایران از قربانیان خشونت خانگی حمایت می‌کنند؟
نظام حقوقی ایران از طریق قوانین مختلفی از قربانیان خشونت خانگی حمایت می‌کند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- قانون حمایت خانواده: این قانون که در سال ۱۳۹۱ مورد بازنگری اساسی قرار گرفت، بسیاری از مسائل مرتبط با روابط خانوادگی را پوشش می‌دهد و ابزارهایی را برای مداخله در شرایط بحرانی، از جمله خشونت، فراهم می‌کند.
- قانون مجازات اسلامی: این قانون به‌عنوان اصلی‌ترین منبع جرم‌انگاری، بسیاری از مصادیق خشونت فیزیکی و روانی مانند ضرب‌وجرح، توهین، تهدید و حبس غیرقانونی را جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است.
- قانون مدنی: این قانون با تمرکز بر روابط حقوقی میان افراد، به زن این اختیار را می‌دهد که در شرایط خطرناک، خانه را ترک کند یا بر اساس «عسروحرج» درخواست طلاق دهد.
- لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان: این لایحه که در مراحل نهایی تصویب قرار دارد، گامی روبه‌جلو برای ایجاد یک چهارچوب قانونی منسجم و جامع برای پیشگیری از خشونت و حمایت همه‌جانبه از زنان آسیب‌دیده است.
قانون مدنی چگونه به زن اجازه می‌دهد خود را از یک محیط خشونت‌آمیز دور کند؟
قانون مدنی دو ابزار کلیدی و قدرتمند را در اختیار زنانی قرار می‌دهد که با خشونت خانگی روبه‌رو هستند:
ماده ۱۱۱۵: آیا ترک منزل در شرایط خطر، قانونی است؟
بر اساس این ماده، اگر زن بتواند ثابت کند که حضور در خانه همسر با «خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی» همراه است، می‌تواند خانه را ترک کرده و به مکان امن دیگری برود. در این حالت، او «ناشزه» (زنی که از وظایف زناشویی خود امتناع می‌کند) محسوب نشده و همچنان مستحق دریافت نفقه خواهد بود. این ماده یک راهکار فوری برای نجات جان و حفظ امنیت قربانی است.
ماده ۱۱۳۰: آیا خشونت خانگی دلیلی برای طلاق است؟
ادامه زندگی مشترک برای هیچ‌کس نباید با رنج و سختی غیرقابل‌تحمل همراه باشد. قانون‌گذار در ماده ۱۱۳۰، عسروحرج را دلیلی موجه برای درخواست طلاق از سوی زن دانسته است. بر اساس تبصره این ماده، ضرب و شتم یا هرگونه سوءرفتار مستمر زوج که برای زن غیرقابل‌تحمل باشد، از مصادیق بارز عسروحرج محسوب می‌شود و به زن این امکان را می‌دهد که به صورت قانونی به یک رابطه خشونت‌آمیز پایان دهد.
آیا خشونت خانگی در قانون مجازات اسلامی جرم است؟
بسیاری از اعمالی که تحت عنوان خشونت خانگی دسته‌بندی می‌شوند، در قانون مجازات اسلامی جرم‌انگاری شده‌اند. این یعنی قربانی می‌تواند علاوه بر پیگیری حقوقی در دادگاه خانواده، علیه فرد خشونت‌گر شکایت کیفری نیز تنظیم کند. برخی از این جرائم عبارت‌اند از:
- ضرب‌وجرح عمدی: هرگونه آسیب بدنی جرم محسوب شده و مجازاتی مانند دیه و حبس به همراه دارد.
- توهین و تهدید: توهین، فحاشی و تهدید به ضرر جانی، مالی یا آبرویی، جرم و قابل پیگرد قانونی است.
- سلب آزادی غیرقانونی: حبس کردن اعضای خانواده در خانه یا ممانعت از خروج آنها جرم است و مجازات دارد.
کودکان قربانی خشونت خانگی چگونه مورد حمایت قانونی قرار می‌گیرند؟
کودکان یکی از آسیب‌پذیرترین قربانیان خشونت خانگی هستند، چه به صورت مستقیم مورد آزار قرار گیرند و چه شاهد خشونت میان والدین خود باشند. قانون حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان به طور مشخص برای حفاظت از این گروه سنی تدوین شده است.
این قانون هرگونه آزار و اذیت جسمی، روانی، عاطفی و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت کودکان و نوجوانان را ممنوع کرده و برای مرتکبین آن مجازات تعیین نموده است. این قانون وظیفه گزارش‌دهی موارد کودک‌آزاری را نیز بر عهده افراد و نهادهای مرتبط گذاشته است.
فراتر از دادگاه، چه نهادها و خدماتی به قربانیان کمک می‌کنند؟
حمایت از قربانیان خشونت خانگی تنها به قوانین محدود نمی‌شود. مجموعه‌ای از نهادها و خدمات حمایتی نیز برای یاری رساندن به آنها وجود دارد:
- قربانی می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، درخواست صدور «حکم موقت» برای جدایی از فرد آزارگر و منع نزدیک شدن او را ارائه دهد.
- سازمان بهزیستی و مراکز مشاوره دولتی و غیردولتی، خدمات تخصصی روان‌شناسی را برای کمک به بهبود آسیب‌های روحی و عاطفی قربانیان و توانمندسازی آنها ارائه می‌دهند.
- برای زنانی که مکانی برای ماندن ندارند، خانه‌های امن بهزیستی به‌عنوان پناهگاهی موقت، خدمات اسکان، مشاوره و راهنمایی حقوقی را فراهم می‌کنند.
- در این مسیر، بهره‌گیری از راهنمایی وکلای خوب و متخصص در امور خانواده می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت پرونده و احقاق حقوق قربانی داشته باشد.
سخن پایانی
قوانین حمایتی برای قربانیان خشونت خانگی وجود دارند تا از آنها استفاده شود. مهم‌ترین گام پس از آگاهی از این حقوق، اقدام قاطعانه با همراهی یک وکیل متخصص است. وکلای مجرب ما در مشاوره حقوقی عدل‌آرا، اینجا هستند تا به شما کمک کنند از این ظرفیت‌های قانونی به بهترین شکل ممکن استفاده کرده و امنیت را به زندگی خود بازگردانید.
دیدگاهتان را بنویسید