صدور گواهی خلاف واقع و انواع آن

زمانی که فاعل، در حین انجام وظیفه خود، بر خلاف واقع گزارشی دهد و یا از اعلام واقعیتی که مکلف به اعلام آن بوده خودداری کند، عملش مصداق جرم داشته و مرتکب را حسب مورد محکوم به مجازات تعزیری که در قانون مجازات بدان اشاره شده محکوم می کند. هر چند قانون گذار، مصداق رفتار صدور گواهی خلاف واقع را اختصاص به پزشک داده، اما ملاحظه می‌شود که این رفتار، نسبت به کارشناس، شخص نظامی نیز قابل تحقق است و آنها نیز ممکن است در حین انجام وظیفه قانونی خود مرتکب این رفتار شوند.

شرایط تحقق جرم صدور گواهی خلاف واقع

هر چند جرم صدور گواهی خلاف واقع، در ذیل سر فصل جرم جعل و تزویر، قرار گرفته و عنصر مادی آن شباهت زیادی با جرم جعل دارد، اما از نظر ماهیت، یکی نبوده و دو جرم مجزا از هم است. برای تحقق یافتن جرم جعل، عنصر ضرر و زیان شرط است و جاعل بایستی قصد آن را داشته باشد که دیگری را فریب دهد؛ اما در جرم صدور گواهی خلاف واقع، وجود ضرر شرط ثابت نبوده و ممکن است فاعل به قصد دیگری، این اقدام را انجام داده باشد.

عنصر مادی جرم

این رفتار ممکن است در قالب فعل باشد یا ترک فعل مجرمانه.

فعل مثبت: تحقق این رفتار در جایی است که فاعل، برخلاف واقع گزارشی را اعلام کند با اینکه می‌داند آن گزارش کذب و غیر واقعی است.

فعل منفی( ترک فعل): تحقق آن در جایی است که فاعل، از اعلام ما وقع و گزارش واقعی امتناع به عمل آورد و شرح ما وقع را بیان نکند. در بیان مصداق ترک فعل، می‌توان به رفتار کارشناسی اشاره کرد که در حین انجام وظیفه و اعلام گزارشی که موثر در حکم دادگاه بوده، خلف وعده کرده و واقعیت را نگفته است.

 عنصر روانی جرم

داشتن سو نیت عامدانه، شرط اصلی تحقق این جرم است و فاعل، بایستی از انجام رفتار خویش، قصدی داشته باشد تا جرم تحقق یابد. فعل پزشک را در نظر بگیرید در جایی که با صدور گواهی خلاف واقع، قصد معاف کردن فردی را از انجام خدمت دارد. ملاحظه می کنید که، هرچند قانون گذار این رفتار را مصداق جرم جعل دانسته اما باید دانست که قصد فاعل جرم گواهی صدور خلاف واقع، همیشه ورود ضرر نبوده و ممکن است فاعل جرم قصدی غیر از ورود ضرر داشته باشد.

عنصر قانونی جرم

هرچند قانون گذار، جرم صدور گواهی خلاف واقع را در ذیل سر فصل جعل و تزویر مورد بررسی قرار داده و در ماده 539 قانون تعزیرات، به بررسی جرم پزشکی که اقدام به اعلام صدور گواهی خلاف واقع کرده پرداخته، اما با مراجعه به قوانین خاص دیگری می‌توان مصداق این رفتار را ملاحظه کرد.

مصادیق جرم صدور گواهی خلاف و انواع آن ( طبق قوانین خاص)

·          صدورگواهی خلاف واقع ( مصداق ماده 37 قانون کارشناسان رسمی دادگستری

 نص این ماده اشاره به تخلف کارشناسی دارد که  در حوزه کاری خود دچار تخلف شده و گزارشی را تنظیم کرده که خلاف واقعیت است. ارائه دادن گزارش خلاف واقع، زمانی مصداق جرم است که با سو نیت کارشناس همراه باشد و قصد او از انجام رفتارش، تضییع کردن حقوق شخصی باشد که امر کارشناسی خود را به او محول کرده است. قسمت دوم ماده بیان می‌دارد که اگر گزارش کارشناس مربوطه که خلاف واقع است در حکم دادگاه موثر واقع شود، او را به حداکثر مجازاتی که راجع به جعل تعیین شده محکوم خواهد کرد.

·          صدور تصدیق نامه خلاف واقع از سوی پزشک

نص ماده 539 قانون مجازات اشاره به رفتار مجرمانه پزشکی دارد که اقدام به صدور تصدیق نامه و گواهی پزشکی کرده که خلاف واقعیت است. طبق این ماده، اگر پزشک، به واسطه اخذ مال یا وجهی، از یک شخص، تصدیق نامه را برای او صادر کند که شخص بتواند با استناد به آن از ارائه خدمت در نظام وظیفه یا ادارات رسمی معاف گردد مرتکب جرم شده و مستوجب تحمل مجازات حبس و جزای نقدی است.

·          گزارش خلاف واقع، راجع به اعلام ولادت و وفات

مطابق ماده 2 قانون تخلفات و جرائم مربوط به اسناد سجلی، اگر ماما یا پزشکی در مورد اعلام ولادت یا وفات یا هویت، برخلاف واقع گواهی صادر کند مرتکب جرم شده و مستوجب مجازات حبس و جزای نقدی است.

نکته: مرجع رسیدگی به جرم پزشکی که اقدام به صدور گواهی خلاف واقع کرده دادسرای انتظامی است نه سازمان نظام پزشکی.

·          جعل گواهی پزشکی

یکی دیگر از مصادیق صدور گواهی خلاف واقع، ماده 538 قانون تعزیرات است. این ماده اشاره به رفتار شخصی دارد که با جعل کردن اسم پزشک، تصمیم دارد گواهی را برای خود یا دیگری تنظیم کند تا با استناد به آن بتواند معافیت خود را از خدمت به دولت یا نظام وظیفه دریافت کند. شخص جعل کننده گواهی، در اینجا محکوم به مجازات حبس و پرداخت جزای نقدی خواهد بود.

·          گزارش خلاف واقع از سوی نظامی

ماده 78 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، بیان می‌دارد که اگر شخص نظامی، در حین انجام وظیفه خود، گزارشی خلاف واقع را به فرماندهان و یا دیگر مقامات مسئول تقدیم دارد و یا حقایق را کتمان کند و موجب گردد که تلفات جانی یا خسارات مالی به جبهه اسلام وارد شود و مسائل امنیتی کشور خدشه دار گردد مرتکب علاوه بر تحمل مجازات حبس، به جبران خسارات نیز محکوم می گردد. لازم به ذکر است که اگر نظامی بدون داشتن قصد و سو نیت عامدانه، این فعل را انجام داده باشد به نصف حداقل مجازات محکوم می گردد.

·          صدور تصدیق نامه خلاف واقع توسط افراد عادی

این موارد، مصادیقی از صدور تصدیق نامه خلاف واقع بوده که قانون گذار صراحتا به آنها اشاره داشته و مجازاتی را برای مرتکب آن در نظر گرفته است، اما نسبت به صدور سایر تصدیق نامه های خلاف واقع، ماده 540 به کلیت سخن می گوید و بیان می دارد که اگر گواهی یا تصدیق نامه‌ای از سوی شخص جاعل صادر شود که موجب خسارت رساندن به خزانه دولت یا اشخاص ثالث باشد جاعل محکوم به تحمل مجازات شلاق و یا جزای نقدی خواهد بود.

مرجع رسیدگی به جرم صدور گواهی خلاف واقع

از آنجایی که صدور گواهی خلاف واقع، هم جرم است و هم خطای انتظامی، رسیدگی به آن در مرجع صلاحیت دار، کیفری و دادسرای انتظامی به عمل می‌آید. این حکم کلی بوده و راجع به تمامی مصادیق گواهی صدور خلاف واقع صدق می کند و فرقی هم نمی کند که فاعل جرم پزشک باشد یا فرد عادی.

راه‌های اثبات جرم گزارش خلاف واقع

این جرم ممکن است به یکی طرق ذیل که از آن به عنوان ادله اثبات دعوی یاد می‌شود، اثبات گردد.

• اقرار
• علم قاضی
• شهادت شهود

گذشت شاکی چه تاثیری در عدم اجرای مجازات فاعل جرم دارد؟

جرم گواهی خلاف واقع، از دسته جرایمی است که واجد جنبه عمومی بوده و گذشت شاکی خصوصی در آن هیج نقشی ندارد و فاعل جرم را مشمول معاذیر قانونی معاف کننده و تخفیف دهنده قرار نمی‌دهد.

نتیجه گیری

ما در این مقاله، به بررسی جرمی تحت عنوان صدور گواهی خلاف واقع که از نظر ماهیت شباهت زیادی به جرم جعل داشته پرداختیم و مصادیق آن را هم در قانون مجازات و هم در قوانین خاص مورد بررسی قرار دادیم و بیان داشتیم که قصد فاعل جرم از انجام این فعل مجرمانه، ارائه دادن گواهی و تصدیق نامه است که خلاف واقع بوده و کذب است.

ما در تیم حقوقی عدل آرا، در تلاشیم که به همکاری وکلا و مشاورین حقوقی متخصص و زبده، بهترین خدمات حقوقی را به شما عزیزان ارائه دهیم. شما می‌توانید، از طریق راه‌های ارتباطی که در سایت به آن اشاره شده، با وکلای ما در تماس باشید.