فرار از دین و معامله صوری

در این مقاله قصد داریم معامله صوری و معامله با قصد فرار از دین را از دید قانونی و کاربردی بررسی کنیم ، اما چرا دانستن این موضوع می تواند مفید باشد؟ تصور کنید از شخصی طلبکار باشید و تصمیم بگیرید به طور قانونی طلب خود را وصول کنید اما طرف مقابل شما یا به عبارت بهتر بدهکار با هدف فرار از پرداخت بدهی و برای اینکه ثابت کند هیچ مالی ندارد اموال خود را به نام دیگری انتقال می دهد و نشان می دهد که چیزی ندارد چه بسا بتواند اعسار خود را هم ثابت کند ! اما قانون راهکار مناسبی برای جلوگیری از اینگونه سوءاستفاده ها در نظر گرفته که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

تعریف معامله به قصد فرار از دین در قانون ایران

ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای اجرای محکومیت های مالی معامله به قصد فرار از دین را اینگونه توصیف می کند :

https://rc.majlis.ir/fa/law/show/932384

((ماده ۲۱- انتقال مال به دیگری به هر نحو به وسیله مدیون با انگیزه فرار از ادای دین به نحوی که باقیمانده اموال برای پرداخت دیون کافی نباشد، موجب حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه شش یا جزای نقدی معادل نصف محکومٌ به یا هر دو مجازات می شود و در صورتی که منتقلٌ الیه نیز با علم به موضوع اقدام کرده باشد در حکم شریک جرم است. در این صورت عین آن مال و در صورت تلف یا انتقال، مثل یا قیمت آن از اموال انتقال گیرنده به عنوان جریمه اخذ و محکوم ٌبه از محل آن استیفا خواهد شد.))

بطور خلاصه هدف این ماده جلوگیری از ضایع شدن حق طلبکار در زمانی است که مدیون یا همان بدهکار با هدف فرار از پرداخت دین که همان طلب محسوب می شود اموال خود را به نام شخص دیگری بزند و در نتیجه این اقدام باقیمانده اموال بدهکار برای پرداخت بدهی کافی نباشد که در این صورت بنا به تشخیص قاضی دادگاه یکی از مجازات های زیر برای او تعیین می شود

مجازات معامله به قصد فرار از دین

• شش ماه تا دو سال زندان
• بیست تا هشتاد میلیون ریال جریمه نقدی
• جریمه نقدی به اندازه نصف مبلغی که بر اساس حکم دادگاه باید به طلبکار پرداخت کند
• مجموع این مجازات ها به طور یکجا

نحوه تعیین مجازات برای معامله به قصد فرار از دین چگونه است؟

اگر معامله ایی با نیت و قصد فرار از دین انجام شود بیشتر مواقع فقط مال منتقل شده پس گرفته می شود که در ادامه به آن خواهیم پرداخت اما بر اساس رای وحدت رویه شماره ۷۷۴ مورخ ۲۰/۱/۱۳۹۸ در صورتی که شرایط زیر وجود داشته باشد انجام معامله به قصد فرار از دین جرم محسوب می شود و مجازات کیفری دارد:

• از نظر زمانی طلب قبل از معامله انتقال به قصد فرار از دین به وجود آمده باشد
• باقیمانده اموال بدهکار برای پرداخت بدهی کافی نباشد
• انتقال گیرنده از قصد ونیت بدهکار که هدف از به نام او زدن  فرار از پرداخت بدهی است آگاه باشد

https://rc.majlis.ir/fa/law/show/1142325

آیا شخص انتقال گیرنده مسئولیت دارد؟

در این مورد تکلیف روشن است ، اگر کسی که بدهکار اموال خود را به نام او زده تا از پرداخت بدهی فرار کند از قصد و نیت او برای اینکه از پرداخت دین فرار کند اطلاع داشته باشد در جرم او شریک است در نتیجه با وجود اینکه مال منتقل شده به نام انتقال گیرنده است اگر خود مال وجود داشته باشد ، همان مال و در صورتی که به شخص سومی منتقل شده یا از بین رفته باشد از اموال شخصی انتقال گیرنده بدهی طلبکار پرداخت می شود که به نوعی جریمه هم محسوب می شود چون طلب از دارایی های انتقال گیرنده پرداخت می شود.

آیا معامله به قصد فرار از دین صحیح است؟

بله، معامله با قصد فرار از پرداخت دین صحیح است اما همانطور که قبلاً اشاره شد آن مال در دست انتقال گیرنده به عنوان جریمه گرفته می شود و در اختیار طلبکار قرار می گیرد

معامله صوری یعنی چه؟

شاید تعبیر عموم مرد از معامله صوری با مفهوم قانونی آن متفاوت باشد به همین دلیل در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت که معامله صوری به چه معامله ایی می گویند؟

طبق ماده ۱۸۳ و ۱۹۱ قانون مدنی اصلی ترین علت تحقق و ایجاد معامله بین دو طرف قصد و تمایل آنها به انجام آن معامله است و زمانی که دو نفر علاوه بر داشتن این تمایل قصد خود را اعلام کنند و به توافق برسند بین آنها معامله تشکیل شده است . اما در معامله صوری هیچ کدام از دو طرف قرارداد قصد یا نیت واقعی انجام معامله را ندارند در نتیجه علت اصلی ایجاد معامله از نظر قانون وجود ندارد به همین دلیل از دیدگاه قانون مدنی معامله صوری چون دو طرف فاقد قصد انعقاد معامله هستند آن معامله باطل و بدون اثر خواهد بود.

https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937

نتیجه گیری

معامله صوری و معامله به قصد فرار از دین دو موضوع جدا هستند که هر کدام به تنهایی نتایج خاص خود را دارند اما چون معامله ایی که در معامله به قصد فرار از دین انجام می شود در بیشتر مواقع صوری است به یکدیگر گره خورده اند اما تفاوت عمده آنها در این است که به طور کلی معامله به قصد فرار از دین از نظر حقوقی باطل نیست بلکه فقط مال منتقل شده از پس گرفته خواهد شد اما اگر همان معامله به قصد فرار از دین به طور صوری انجام شود چون دوطرف قصد انجام آن را ندارند چنین معامله ایی باطل و بدون اثر خواهد بود.