اعسار چیست و چه آثاری دارد؟

دعوی اعسار را زمانی معسر مطرح می‌کند که از پرداخت طلب و بدهی‌های خود ناتوان باشد و اموال و دارایی‌هایش کفاف آن را ندهد که دیونش را بپردازد. مطرح کننده این دعوی، تنها اشخاص حقیقی بوده و تاجرین و اشخاص حقوقی از جمله شرکت‌های تجاری حق طرح چنین دعوی را نخواهند داشت و اگر بخواهند من باب ورشکسته شدن خود اقامه دعوی کنند، بایستی دعوی حقوقی خود را تحت عنوان ورشکستگی به دادگاه ارائه دهند.

انواع دعوی اعسار

 شخص معسر که من باب عدم کفایت دارایی، یا عدم دسترسی به اموالش، از پرداخت دیون ناتوان شده، تصمیم می‌گیرد که دعوی تحت عنوان اعسار را مطرح و به دادگاه نخستین یا تجدید نظر ارائه دهد تا بدین طریق بتواند از دادگاه مهلتی بگیرد و  طلب خود را به صورت اقساطی و در موعدی دیگر پرداخت کند. قانون گذار ادعای معسر را در صورتی که اعسارش با استناد به ادله از جمله سوگند، شهادت شهود و علم قاضی اثبات شود را پذیرفته و به معسر این فرصت را می دهد که به محض دسترسی به اموال، و کسب دارایی دیون خود را پرداخت کند.

در دو حالت ممکن است معسر تقاضای اعسار خود را به دادگاه ارائه دهد:

• در زمانی که از پرداخت هزینه‌های دادرسی که برای اقامه هر دعوی لازم است ناتوان باشد.
• در زمانی که معسر از پرداخت طلب یا دینی که محکوم به پرداخت آن بوده ناتوان باشد و دارایی وی کفاف آن را ندهد که دیونش را بدهد.

 برای آنکه به خواسته معسر ترتیب اثر داده شود او ملزم است که تشریفاتی را رعایت کند، مثلا اگر می‌خواهد دعوی اعسار از محکوم را تقدیم دادگاه کند، بایستی آن را ظرف مهلت یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه تقدیم دارد. در غیر این صورت، خواسته او من باب اینکه ظرف مهلت قانونی نبوده، رد خواهد شد.

اعسار چیست و چه آثاری دارد؟

پذیرفته شدن دعوی اعسار، آثاری به شرح ذیل دارد:

اگر اعسار از هزینه دادرسی پذیرفته شود، معسر را از پرداخت هزینه‌هایی که در طول مراحل دادرسی ملزم به پرداخت آن بوده معاف می‌کند.

 این حق برای معسر است که جز معافیت از پرداخت هزینه‌های دادرسی، حق برخورداری از خدمات وکیل معاضدتی را نیز داشته باشد.

اگر نیاز باشد که کارشناسی انجام شود او از پرداخت این هزینه نیز معافیت خواهد داشت.

 نکته مهم: شخص معسر در صورتی که اعسارش پذیرفته شود از تمامی خدمات مذکور که به آن اشاره شد، برخوردار می‌شود، بجز پرداخت هزینه سپرده یا تامین، که ممکن است حسب تقاضای معسر به صدور دستور موقت و تامین خواسته از او اخذ شود.

اگر اعسار از پرداخت محکوم به پذیرفته شود آثار حقوقی ذیل را به دنبال خواهد داشت:

برخلاف هزینه‌های دادرسی، معافیتی در پرداخت نیست بلکه فقط به معسر حق داده می‌شود که دیون خود به صورت اقساطی و یا ظرف مهلت مناسبی پرداخت کند.

تقدیم دادخواست اعسار و شرایط آن

برای آنکه درخواست اعسار پذیرفته و به آن ترتیب اثر داده شود، شرایطی نیاز است که به شرح زیر است:

 نداشتن استطاعت مالی

اصل بر ملائت است مگر خلافش ثابت شود، پس اگر شخص ادعا کرد که از پرداخت دیون ناتوان است و دارایی جز مستثنیات دین ندارد، ملزم است که معسر بودن خود را به دادگاه اثبات کند.

مطرح کردن دعوی در موعد قانونی

اگر شخص معسر باشد، اما در موعد قانونی دعوی خود را به دادگاه تقدیم ندارد، دیگر به دعوایش ترتیب اثر داده نمی‌شود. در نتیجه لازم است که این مواعد را بداند.

اگر شخص از پرداخت هزینه های دادرسی ناتوان باشد و تصمیم بگیرد به دادگاه دادخواست اعسار تقدیم دارد بایستی ضمن تقدیم دادخواست اصلی خود اعسار را نیز به دادگاه تقدیم دارد. اما اگر مطرح نکند، این حق برای او بوده که تا پایان دادرسی خواسته خود را ضمن دادخواست جداگانه به دادگاه ارائه دهد.

اگر ادعای اعسار قرار است نسبت به پرداخت محکوم به، باشد بایستی ظرف مهلت یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه، به دادگاه تقدیم شود.

مدارکی که باید ضمیمه دادخواست اعسار شود

در زمان تقدیم دادخواست، مدعی اعسار باید مدارک ذیل را نیز ضمیمه دادخواست خود کند:

1.ارائه دادن استشهادیه کتبی که به امضای دو شاهد عادل رسیده و وضعیت معیشتی معسر را وصف می‌کند بر اینکه ناتوان است و دارایی او کفاف پرداخت دیونش را نمی‌دهد.

2.ارائه دادن لیستی از اموال منقول و غیر منقول و صورت حساب بانکی. این الزام به منظور تشخیص اموال و دارایی های معسر است.

3. ارائه دادن فهرستی از انجام معاملات حقوقی، که توسط شخص مدعی، قبل از تقدیم دادخواست اعسار صورت گرفته است این امر به منظور جلوگیری از معامله به قصد فرار از دین است. مردی را در نظر بگیرید که به موجب شکایت همسرش، ملزم به پرداخت مهریه شده است این مرد، برای آنکه از پرداخت دین خود ممانعت کند و خود را معسر جلوه دهد، اقدام به نقل و انتقال اموالش به دیگری می‌کند و معامله صوری را انجام می‌دهد.

اثبات یا رد شدن اعسار از سوی دادگاه

بعد از ارائه مدارک فوق، دادگاه مکلف می‌شود تا بررسی‌های لازمه را به عمل آورد:

اگر ادله ارائه شده، مثبت معسر بودن شخص مدعی باشد ادعای او پذیرفته شده و حکم به قبولی اعسار صادر می شود، اگر خلاف این ادعا ثابت شود دادخواست مدعی رد شده و او ملزم می‌شود تا هزینه‌های دادرسی و هزینه‌ای که به آن محکوم شده است را بپردازد.

نکته: اعسار اعتبار امر مختومه را ندارد و رد آن، محدودیتی را برای ثبت دادخواست جدید به وجود نخواهد آورد.

اگر کذب ادعای معسر ثابت شود تکلیف چیست؟

ماده 16 قانون اجرای محکومیت‌های مالی به این سوال پاسخ می‌دهد و بیان می‌دارد که در صورت اثبات شدن کذب ادعای معسر، از حکم سابق رد اثر شده و دادگاه، محکوم علیه را به تحمل مجازات حبس تعزیری درجه 7 محکوم می‌کند.

چه مرجعی صلاحیت رسیدگی به دعوی اعسار را دارد؟

دادگاهی که به دعوی اصلی رسیدگی می‌کند صلاحیت رسیدگی به دعوی اعسار دارد.

رسیدگی به این دعوی،در دادگاه حقوقی که دعوی اصلی در آنجا مطرح بوده به عمل می‌آید که می‌تواند حسب مورد دادگاه نخستین باشد یا دادگاه تجدید نظر.

رسیدگی به این دعوی بدون حضور طرفین بوده و رسیدگی به آن در خارج از وقت رسیدگی به عمل می‌آید.

دعوی اعسار از چه کسانی پذیرفته نمی شود؟

 ماده 15 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی بیان می‌دارد که تاجر و اشخاص حقوقی نمی‌توانند مطرح کننده دعوی اعسار باشند و اگر بخواهند دعوی تحت عنوان اعسار مطرح کنند به خواسته آنها ترتیب اثر داده نشده و رد می‌شود.

سخن پایانی

ما در این مقاله به بررسی موضوع دعوی اعسار چیست و چه آثاری دارد پرداختیم و این دعوی حقوقی را مورد بررسی قرار دادیم. و بیان داشتیم که قانون گذار  این دعوی حقوقی را تنها از اشخاص حقیقی پذیرفته و تجار و اشخاص حقوقی را از اقامه چنین دعوی، منع کرده است. این دعوی ممکن است نسبت به معافیت از پرداخت هزینه های دادرسی باشد و یا تقسیط از پرداخت محکوم به.

ما در تیم حقوقی عدل آرا در تلاش هستیم تا بهترین خدمات را به عزیزانی که درگیر مشکلات حقوقی شده‌اند ارائه دهیم. شما می‌توانید جهت برخورداری از خدمات تیم حقوقی عدل آرا، از طریق راه‌های ارتباطی که در سایت به آن اشاره شده است، در تماس باشید.