حقوق بیماران چیست؟

حقوق بیماران در ایران به دلیل اهمیت بالای این موضوع در حوزه پزشکی و رعایت حقوق شهروندان، در قوانین و مقررات مختلف مورد توجه قرار گرفته است. این حقوق با هدف حفظ کرامت انسانی و ارتقای کیفیت درمانی به بیماران تعلق می‌گیرد. در این مقاله به بررسی حقوق بیماران در ایران با استناد به قوانین و مقررات موجود می‌پردازیم.

منشور حقوق بیماران در ایران

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران در سال 1381، “منشور حقوق بیمار” را برای حمایت از حقوق بیماران تدوین کرد. این منشور در راستای اطمینان از رعایت حقوق بیماران و ایجاد رضایت در آن‌ها تنظیم شده است. مهم‌ترین اصول این منشور به شرح زیر است:

حق برخورداری از مراقبت‌های درمانی باکیفیت: بیماران باید دسترسی به خدمات درمانی مناسب و با کیفیت داشته باشند.

حق انتخاب و تصمیم‌گیری در روند درمان: بیماران حق دارند که اطلاعات کافی درباره‌ی نوع درمان و گزینه‌های مختلف درمانی را دریافت کنند و در تصمیم‌گیری دخیل باشند.

حق محرمانگی و حریم خصوصی: اطلاعات پزشکی و شخصی بیمار باید محرمانه باقی بماند و بدون رضایت او فاش نشود.

حق دریافت اطلاعات: بیماران حق دارند که در مورد وضعیت سلامتی، روش‌ها و اقدامات درمانی، و پیامدهای احتمالی درمان اطلاعات کافی کسب کنند.

حق رضایت آگاهانه: بیماران باید پیش از هر نوع درمان رضایت آگاهانه‌ای ارائه دهند که مبتنی بر اطلاعات صحیح و کامل از روند درمان و عوارض جانبی احتمالی است.

حق برخورداری از خدمات اورژانسی

مطابق قانون، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی موظف‌اند خدمات اورژانسی و اولیه را بدون در نظر گرفتن شرایط مالی بیمار به او ارائه دهند. این قانون به‌ویژه در مورد مواردی مانند تصادفات، سکته‌های قلبی و سایر شرایط اورژانسی صادق است. حتی اگر بیمار توانایی مالی پرداخت هزینه‌ها را نداشته باشد، خدمات اولیه باید بدون وقفه ارائه شود و مساله‌ی پرداخت بعداً پیگیری شود.

حق انتخاب و تغییر پزشک

بیمار حق دارد که پزشک خود را انتخاب و یا در صورت نارضایتی، او را تغییر دهد. در مواردی که بیمار احساس کند پزشک انتخابی توانایی کافی برای درمان او ندارد یا رضایت از خدمات ارائه‌شده ندارد، می‌تواند پزشک دیگری را انتخاب کند.

حق دریافت توضیحات کافی و قابل‌فهم

پزشک باید به زبان ساده و قابل‌فهم، تمامی اطلاعات لازم را در مورد وضعیت بیمار و روند درمان به او ارائه کند. این موضوع برای اطمینان از درک کامل بیمار از روند درمان اهمیت دارد و در مواردی که بیمار به دلیل عدم توضیحات کافی دچار مشکل شود، پزشک مسئولیت قانونی خواهد داشت.

حق محرمانگی و حفظ حریم خصوصی

قوانین ایران تاکید زیادی بر حفظ حریم خصوصی و محرمانگی اطلاعات پزشکی بیماران دارند. پزشکان و کادر درمان مجاز نیستند بدون رضایت بیمار، اطلاعات او را به شخص ثالث یا سازمان‌های غیرمرتبط ارائه دهند، مگر در مواردی که قانون مستقیماً اجازه داده باشد. در صورت نقض این حق، بیمار می‌تواند به مراجع قانونی شکایت کند.

حق دریافت پرونده پزشکی

بیمار حق دارد نسخه‌ای از پرونده پزشکی خود را دریافت کند. در ایران، مراکز درمانی موظف‌اند پرونده‌ی پزشکی بیمار را نگهداری کنند و در صورت درخواست بیمار، نسخه‌ای از آن را در اختیار وی بگذارند. این حق به بیماران امکان می‌دهد در موارد نیاز به درمان ادامه‌دار یا دریافت خدمات از مراکز درمانی دیگر، اطلاعات کامل را در دسترس داشته باشند.

حق شکایت و پیگیری قانونی

بیماران در ایران حق دارند در صورت نارضایتی از خدمات درمانی، سهل‌انگاری یا تقصیر کادر درمان، به مراجع قانونی و کمیته‌های تخصصی شکایت کنند. سازمان نظام پزشکی ایران وظیفه دارد که به این شکایات رسیدگی کند و در صورت اثبات قصور یا تقصیر، اقدامات انضباطی و قانونی لازم را انجام دهد. همچنین، بیماران می‌توانند به دادگاه‌ها مراجعه کرده و در خصوص خسارت‌های وارده، غرامت طلب کنند.

حقوق بیماران در پژوهش‌های پزشکی

مطابق قوانین و مقررات بین‌المللی و داخلی، شرکت بیماران در تحقیقات پزشکی باید کاملاً داوطلبانه باشد و با رضایت آگاهانه صورت گیرد. بیماران باید از ماهیت، فواید و خطرات احتمالی شرکت در پژوهش آگاه شوند و بدون هیچ‌گونه فشار و اجباری شرکت کنند.

نتیجه‌گیری

حقوق بیماران در ایران با توجه به منشور حقوق بیمار و سایر قوانین و مقررات، به‌خوبی تبیین شده و در صورت رعایت دقیق آن‌ها، می‌تواند رضایت و اعتماد بیماران به نظام درمانی کشور را افزایش دهد. احترام به این حقوق، از جمله حق انتخاب و تصمیم‌گیری، محرمانگی، رضایت آگاهانه و حق شکایت، نشان‌دهنده‌ی اهمیت بالای این موضوع در حفظ سلامت و کرامت انسانی است.