انواع حقوق مالی در قانون چیست؟

حقوق مالی، یکی از مهمترین حقوق انسان‌ها بر اموال و دارایی‌های خود است که ارزش اقتصادی و پولی دارد. حقوق مالی شامل حق عینی و حق دینی است. حقوق مالی به وسیله قانونگذار برای اموال و دارایی‌های افراد در جامعه تعیین شده‌است. دعاوی که در خصوص حقوق مالی در مراجع قضایی مطرح می‌شود، اهمیت حقوق مالی را مشخص می‌کند. بهتر است قبل از هر اقدام برای طرح دعاوی حقوق مالی، از مشاوره و وکالت وکیل متخصص امور مالی بهره‌مند شوید، تا در مراحل طرح دادخواست و جلسات رسیدگی با مشکل روبرو نشوید. در این مقاله در مورد انواع حقوق مالی و ویژگی و خصوصیات این حق پرداخته شده است.

تعریف حقوق مالی

حقوق مالی، حقی است که مربوط به دارایی و اموال افراد در جامعه است که توسط قانونگذار برای حفظ این حقوق برای هر فرد، در قانون مدنی تعیین شده‌است. مهمترین حقوق مالی، حق انتفاع، حق ارتفاق و حق مالکیت است که در مقابل حقوق غیرمالی قرار می‌گیرند. حقوق غیرمالی مربوط به حق افراد خارج از دارایی و اموال است. مهمترین حقوق غیرمالی شامل، حق حضانت، حق بنوت و حق زوجیت است.

تعریف مال در قانون مدنی

براساس تعریف قانون مدنی،‌ مال شامل هر نوع اموال و دارایی با ارزش پولی و اقتصادی است.

عین: هر چیزی که به شکل فیزیکی و قابل لمس وجود دارد؛ مانند خانه، ماشین، فرش

منفعت: هر سودی که از عین به دست می‌آید؛ مانند سود اجاره منزل

-دیون: دارایی فقط جنبه مثبت ندارد و جنبه منفی اموال و دارایی که فرد موظف به اجرای حق مالی برای شخص دیگری است.

-مطالبات: مطالبات شامل دارایی بالقوه است که در صورتی که وصول شود، نوعی حق مالی است.

حقوق مالی در قانون مدنی

براساس ماده ۲۹ قانون مدنی، افراد نسبت به اموال و دارایی‌های خود، حقوق ذیل را دارند:

-حق مالکیت

-حق ارتفاق

-حق انتفاع

انواع حقوق مالی

حقوق مالی، حق مالکیتی است که افراد نسبت به اموال خود براساس قانون پیدا می‌کنند. حقوق مالی براساس موضوع حق به حق عینی و دینی تقسیم می‌شود.

-حق عینی: حقی که به شکل مستقیم به یک عین تعلق دارد.

-حق دینی: حقی است که شخص نسبت به دیگری دارد و در واقع همان حق شخص است. مانند پرداخت دین و بدهی شخص، انجام فعل یا ترک فعل

حق انتفاع در حقوق مالی

براساس ماده 29 قانون مدنی،حق انتفاع، یکی از حقوق مالی است که اشخاص نسبت به اموال و دارایی خود دارند. حق انتفاع، نوعی حق عینی اصلی است که براساس این حق، شخص فقط می تواند از منفعت مال استفاده کند و در واقع مالک مال و منفعت مال نیست.

حق ارتفاق در حقوق مالی

بر طبق ماده 29 قانون مدنی، حق ارتفاق، حق عینی اصلی است که براساس این حق، شخص حقی در ملک دیگری برای عبور از آن ملک پیدا می کند. مثال، دو ملک مجاور، مالک یکی از ملک ها، حق عبور از ملک دیگری را دارد. نکته مهم در مورد حق ارتفاق این است، که این حق عینی اصلی است که در مال غیرمنقول ایجاد می شود.

حق دینی در حقوق مالی

حق دینی، یکی از مهمترین حقوق مالی است که متداول ترین نوع حق دینی، رابطه بدهکارو طلبکار است. در این نوع حق، رابطه مستقیم بین دو شخص و همچنین رابطه غیرمستقیم شخص با یک مال به وجود می آید. مثال، شخص الف به شخص ب مبلغی بدهکار است. در این حالت، شخص ب رابطه غیرمستقیم با مبلغ مورد نظر دارد.

حق عینی تبعی در حقوق مالی

یکی از مصادیق حق عینی، حق عینی تبعی است که دارای سه منشا قراردادی، قضایی و قانونی است.

-منشا قراردادی: در این حالت شخص براساس قرارداد، نسبت به مالی، حق عینی تبعی به دست می آورد. مانند قرارداد رهن

-منشا قضایی: در این حالت،شخص بر اساس تصمیم و رای دادگاه، نسبت به مالی، حق عینی تبعی به دست می آورد، مانند صدور قرار توقیف اموال بدهکار

-منشأ قانونی: در این حالت شخص براساس قانون، نسبت به مالی، حق عینی تبعی به دست می آورد. مثال بعد از فوت شوهر، اموال غیرمنقول به زن تعلق نمی گیرد و زن فقط از قیمت مال غیرمنقول ارث می برد. در صورتی که مال غیرمنقول شوهر فروخته شود و سهم زن پرداخت نشود، زن می تواند براساس قانون، مال غیرمنقول را توقیف، تا سهم وی از فروش مال غیرمنقول به وی پرداخت شود.

ویژگی‌های حقوق مالی در قانون مدنی

 مهمترین ویژگی‌های حقوق مالی به شرح ذیل است:

-حقوق مالی، برای فرد سود و منفعت مالی دارد. یعنی این سود را می‌تواند به پول تبدیل کند که ارزش اقتصادی دارد. اما حق غیرمالی را نمی‌توان مستقیم به پول تبدیل کرد.

-حقوق مالی، قابل انتقال به افراد دیگر است. مثال، شخصی که مالک خانه‌ای است، ‌حق مالکیت نسبت به خانه دارد. بنابراین با فروش خانه به شخص دیگر، حق مالی خود را به فرد دیگر انتقال میدهد. اما حق غیر مالی مانند حق زوجیت و بنوت قابل انتقال به شخص دیگر نیست.

-حقوق مالی قابل اسقاط است و شخص با اراده خود می‌تواند از این حق بگذرد. مثال، شخص نسبت به ارث، مالک ارثیه است، اما می‌‌تواند از حق مالی ارثیه بگذرد. اما حقوق غیر مالی قابل اسقاط نیست. مثال، پدر نمی‌تواند از فرزند خود بگذارد و بگوید آن را نمی‌خواهم.

-حقوق مالی قابل توقیف هستند. مثال اگر شخصی بدهی داشته باشد، طلبکاران آن شخص می‌توانند از دادگاه، توقیف حقوق مالی شخص را تقاضا کند.

دعاوی مطرح‌شده در خصوص حقوق مالی

دعاوی مطرح‌شده در مراجع قضایی شامل دعاوی مالی و غیرمالی است که در هزینه دادرسی و تجدیدنظرخواهی موثر است. دعاوی مالی،‌ دعوایی است که خواهان برای محکومیت طرف مقابل و الزام وی به پرداخت مالی، در دادگاه حقوقی مطرح می‌کند. بنابراین دعاوی که خواسته دعوا مال یا خواسته قابل تبدیل به پول است،‌ دعاوی مالی محسوب می‌شوند.

دعاوی مالی حقوقی

دعاوی مالی شامل دعاوی مالی حقوقی و کیفری است. دعاوی مالی حقوقی، مربوط به دعاوی اشخاص و اموال است. مثال دعوای تقاضای طلاق، دعوای غیرمالی است،‌ اما مطالبه مهریه، دعوای مالی است.

دعاوی مالی کیفری

دعاوی مالی کیفری، زمانیکه شخص، عملی که براساس قانون، انجام یا ترک آن ممنوع است، را مرتکب شود.، قابل طرح در مرجع قضایی است.

مهمترین دعاوی مالی در قانون

مهمترین دعاوی مالی شامل موارد ذیل است:

-مطالبه ثمن مبیع یا استرداد ثمن معامله

-مطالبه سهم الارث

-اثبات مالکیت

-مطالبه مهریه و نفقه

– خلع ید

-ابطال سند مالکیت اموال غیرمنقول

-مطالبه مورد صلح

-الزام به تحویل مبیع در معامله

مصادیق دعاوی مالی

مهمترین مصادیق دعاوی مالی، مطالبه اوراق تجاری مانند سفته،‌چک و برات است. مصادیق دعاوی مالی به شرح ذیل است:

-مطالبه مبلغ چک

-مبلغ دیه

-مبلغ خسارت

-مطالبه ما به التفاوت اجاره

-مطالبه حق الوکاله

حقوق مالی در قراردادها و معاملات

دعاوی مالی که در قراردادها و معاملات در مرجع قضایی مطرح می‌شود، شامل موارد ذیل است:

-دعوای الزام به تنظیم سند ماشین، منزل و زمین

-دعوای ابطال تعهد و معامله مالی

-دعوای الزام به تحویل مبیع

-مطالبه ثمن مبیع

-دعوای استرداد ثمن و مبیع

-دعوای مطالبه وجه التزام در قرارداد

حقوق مالی در امور حسبی

حقوق مالی در امور حسبی به شرح ذیل است:

-مطالبه سهم الارث

-دعوای تقسیم ترکه

-دعوای الزام به فروش ترکه متوفی

حقوق مالی در امور خانواده

حقوق مالی در امور خانواده به شرح ذیل است:

-مطالبه مهریه

-مطالبه نفقه

-دعوای استرداد جهیزیه

-تعدیل مهریه و نفقه

حقوق مالی در امور مربوط به مالک و مستاجر

حقوق مالی در امور مربوط به مالک و مستاجر به شرح ذیل است:

-مطالبه حق کسب و پیشه و تجارت

-مطالبه سرقفلی

-مطالبه اجاره بها

-افزایش و تعدیل اجاره ‌بها

-مطالبه مابه التفاوت اجاره بها

هزینه دادرسی در دعاوی مالی

هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی تا مبلغ بیست میلیون ریال، دو ونیم درصد خواسته و برای خواسته بیشتر از بیست میلیون ریال، سه و نیم درصد خواسته بیشتر از مبلغ بیست میلیون ریال محاسبه می‌شود.

تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی دعاوی مالی

براساس ماده ۳۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی مالی با میزان خواسته بیشتر از سه میلیون ریال، قابل تجدیدنظرخواهی هستند. همچنین بر اساس بند ج  ماده مذکور، در صورتی که حکم در خصوص اصل دعوا قابل تجدیدنظر خواهی باشد، احکام راجع به متفرعات دعوای اصلی نیز قابل تجدیدنظر است.

مرجع صالح رسیدگی به دعاوی مربوط حقوق مالی

دعاوی مربوط به حقوق مالی، باید با تنظیم دادخواست حقوقی در دادگاه عمومی حقوقی مطرح شود. بنابراین مرجع صالح رسیدگی به دعاوی مالی، دادگاه حقوقی است. همچنین بعضی از دعاوی مالی مانند دادخواست مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم، باید همزمان با طرح شکایت کیفری در دادگاه کیفری مطرح شود.

وکیل  امور مالی عدل آرا

با توجه به مطالب‌ییان شده در مورد حقوق مالی در قانون مدنی، بهتر است قبل از هر اقدام برای طرح دعاوی مالی، با وکلای متخصص گروه حقوقی عدل آرا مشورت کنید. سوالات حقوقی خود در مورد دعاوی مالی، هزینه دادرسی دعاوی مالی و قابلیت تجدیدنظرخواهی و فرجام‌‌خواهی را با وکلای متخصص سامانه عدل آرا مطرح کنید، تا با بررسی مدارک و مستندات پرونده، بهترین راه حل  حقوقی و قضایی را انتخاب کنید. شماره تماس با وکلای متخصص سامانه حقوقی عدل آرا 021-52317