مهمترین دعاوی تجاری در سیستم قضایی

دعاوی تجاری یکی از مهمترین دعاوی حقوقی در مراجع قضایی است که به دلیل اختلاف بین تاجر با اشخاص غیر تاجر یا تجار به وجود می آید. دعاوی تجاری شامل دعاوی شرکت‌ها و دعاوی اسناد تجاری مانند چک، سفته و برات است. مرجع صالح رسیدگی به دعاوی تجاری، دادگاه عمومی حقوقی است. علاوه بر دعاوی حقوقی تجاری، جرایم کیفری نیز در حوزه تجاری رخ می‌دهد. در این مقاله در مورد انواع دعاوی تجاری شامل دعاوی شرکت ها و اسناد تجاری پرداخته شده است.

معاملات تجاری در قانون

براساس ماده ۲ قانون تجارت، هر نوع فعالیت مانند فروش و اجاره اموال منقول، انجام امور بیمه‌ای، عملیات تجاری محسوب می‌شوند. قانونگذار در ماده ۲ قانون تجارت، معاملات تجاری تاجر را به شرح ذیل بیان کرده‌است:

-هرنوع خرید، فروش و اجاره اموال منقول

-انجام حمل و نقل دریایی، خشکی و هوایی

-انجام هر نوع عملیات دلالی، عاملی و حق‌العمل کاری

-تاسیس کارخانه بدون نیاز به رفع حوائج شخصی تاجر

-هرنوع عملیات حراجی و نمایشگاه‌های عمومی

-انجام فعالیت‌های بانکی، صرافی و برواتی

-انجام فعالیت‌های مربوط به بیمه دریایی و غیردریایی

-کشتی‌سازی، معاملات کشتیرانی، کشتیرانی داخلی و خارجی

مهمترین دعاوی تجاری

مهمترین دعاوی تجاری مطرح‌شده در مراجع قضایی شامل موارد ذیل است:

-دعوای اثبات شراکت شخص در شرکت تجاری

– دعاوی مربوط به تغییرات شرکت، ثبت شرکت و انحلال شرکت

-دعاوی مربوط به اعاده اعتبار شرکت ورشکسته

-دعاوی الزام به نقل و انتقال سهام شرکت‌ها

-دعاوی مطالبه سهم شخص در شرکت

-دعاوی مربوط به ابطال سهم شرکت تجاری

دعاوی مربوط به ابطال صورتجلسات هیئت مدیره شرکت و مجمع عمومی شرکت‌ها

-دعاوی ورشکستگی شرکت‌های تجاری

-مطالبه مبلغ اسناد تجاری مانند چک و سفته

-دعاوی استرداد لاشه چک

-دعاوی ابطال چک

-درخواست صدور دستور موقت پرداخت نکردن وجه چک

-دعاوی ابطال ظهرنویسی اسناد تجاری مانند چک، سفته و برات

-دعاوی در زمینه صادرات و واردات کالاها

-دعاوی مربوط به اعتراض ثبت شرکت‌های تجاری

-دعاوی مربوط به حمل و نقل کالاها

-دعاوی قراردادهای تجاری

-دعاوی تجارت الکترونیک، طرح‌های صنعتی، مالکیت معنوی و فکری

-دعاوی در مورد علائم تجاری و برندها

شرکت‌های تجاری

براساس قانون تجارت، تاجر برای انجام هر نوع معامله تجاری باید شرکت خود را در اداره ثبت شرکتها ثبت تا کلیه عملیات تجاری توسط شرکت تجاری انجام شود .قانونگذار در ماده ۲۰ قانون تجارت، شرکت‌های تجاری را مشخص کرده‌ و شرط لازم برای تجاری‌بودن شرکت‌ها این است که شرکت شامل یکی از شرکت‌های بیان‌شده در ماده ۲۰ قانون تجارت است. شرکت‌های تجاری در ماده ۲۰ این قانون به شرح ذیل است:

-شرکت سهامی عام

-شرکت سهامی خاص

-شرکت مسئولیت محدود

-شرکت تضامنی

-شرکت مختلط سهامی

-شرکت مختلط غیرسهامی

-شرکت نسبی

-شرکت تعاونی تولید و مصرف

شرکت‌ها در دعاوی تجاری

دعاوی شرکت‌ها یکی از انواع دعاوی تجاری است که به دلیل اختلاف بین سهام‌داران، صاحبان شرکت‌ها و شرکا با اشخاص ثالث حقیقی یا حقوقی به وجود می‌آید. مهمترین دعاوی شرکت‌ها به شرح ذیل است:

-تخلفات مدیران شرکت‌ها در انجام وظایف قانونی خود

-تخلف در معاملات مدیران با شرکت

-دعاوی ابطال تصمیمات مجمع عمومی یا هیات مدیره شرکت

-انحلال شرکت‌ها

-ورشکستگی شرکت‌ها

-دعاوی ذینفعان شرکت در مورد تقلیل اجباری سرمایه شرکت براساس ماده ۳۳ قانون تجارت

-دعاوی قراردادهای شرکت‌ها

-مطالبه وجه از شرکت‌ها

-درخواست انجام تعهدات قراردادی شرکت‌ها

دعاوی تجاری با ماهیت کیفری

در بعضی موارد دعاوی تجاری، ماهیت کیفری دارند و به این دعوا براساس قانون مجازات اسلامی و قانون تجارت رسیدگی می‌شود. همچنین ضمانت‌های اجرایی دعاوی تجاری کیفری، در قانون تجارت و لایحه اصلاح قانون تجارت بیان شده‌است. مثال در صورتیکه شرکت سهامی خاص جرم کلاهبرداری رایانه‌ای متهم شود، بر طبق قانون جرایم رایانه‌ای و آیین دادرسی کیفری به این جرم رسیدگی می‌شود. در صورتی که مدیر شرکت سهامی در انجام وظایف قانونی خود مانند ثبت شرکتها، کوتاهی کند، با توجه به نوع تخلف به مجازات تعیین‌شده در ماده ۲۴۳ لایحه اصلاحی قانون تجارت محکوم می‌شود. در صورتیکه مدیران شرکت، از حضور سهامدار در جلسه مجامع عمومی شرکت جلوگیری کند، براساس ماده ۲۵۳ قانون تجارت برای آنها ضمانت اجرای کیفری تعیین شده‌است.

قراردادها در دعاوی تجاری

یکی از مهمترین دعاوی تجاری، مربوط به اختلافات قراردادی شامل اختلاف در تفسیر مفاد قرارداد تجاری و اختلاف در چگونگی اجرای قرارداد تجاری است. در بسیاری موارد دعاوی تجاری در قراردادها به دلیل برداشت متفاوت طرفین از مفاد قرارداد ایجاد می شود.

دعاوی اسناد تجاری

دعاوی اسناد تجاری یکی از انواع دعاوی تجاری شامل دعاوی مطالبه مبلغ چک، دعاوی مطالبه مبلغ سفته و برات، دعاوی ابطال اسناد تجاری و دعاوی مفقودی اسناد تجاری است. دعاوی مربوط به چک، حجم زیادی از پرونده‌های قضایی را به خود اختصاص داده‌است. دعوای صدور چک بلامحل از دعاوی اسناد تجاری با جنبه حقوقی و کیفری است.

دعاوی علائم تجاری

دعاوی در خصوص ثبت علائم تجاری یکی از انواع دعاوی تجاری است. مهمترین دعاوی علائم تجاری، دعوای ابطال علامت تجاری و ابطال گواهی‌نامه ثبت علامت تجاری است. با توجه به قانون ثبت اختراعات، علائم تجاری و طرح‌های صنعتی سال ۱۳۸۶ مرور زمان، برای طرح دعاوی علائم تجاری حذف شده‌ است و در خصوص ثبت علامت تجاری به ناحق، می توان اعتراض کرد. قانونگذار علاوه بر جبران خسارت در ثبت علامت تجاری دیگران، ضمانت اجرای کیفری نیز تعیین کرده‌است. یکی از نکات مهم در طرح دعاوی ابطال ثبت علامت تجاری، این است که علاوه بر شخصی که علامت تجاری را به ناحق ثبت‌  کرده‌، اداره ثبت علائم تجاری، نیز باید در قسمت خواندگان دعوای مذکور در دادخواست قید شود.

ورشکستگی در دعاوی تجاری

ورشکستگی در خصوص شرکت‌های تجاری و تجار و براساس قوانین و مقررات ورشکستگی در قانون تجارت اجرا می‌شود. تفاوت اصلی شرکت‌های مدنی با شرکت‌های تجاری این است که در صورتیکه شرکت‌های مدنی، توانایی پرداخت بدهی‌های شرکت را نداشته ‌باشند، می‌توانند دادخواست اعسار را در مرجع قضایی مطرح کنند. اما دعاوی ورشکستگی در خصوص شرکت‌های تجار و تجار مطرح ودرصورت توانایی عدم پرداخت بدهی های شرکت تجاری، باید اعلام ورشکستگی کنند.

انواع ورشکستگی در دعاوی تجاری

ورشکستگی یکی از مهمترین دعاوی تجاری شامل موارد ذیل است:

-ورشکستگی عادی در شرکت تجاری

-ورشکستگی به تقصیر در شرکت تجاری

-ورشکستگی به تقلب در شرکت تجاری

ورشکستگی عادی شرکت‌ تجاری

در ورشکستگی عادی،تاجر مقصر نیست و به دلیل اشتباه مالی در برنامه‌ریزی و شرایط نامناسب اقتصادی به وجود می‌آید.

ورشکستگی به تقصیر شرکت تجاری

زمانیکه تاجر مقصر ورشکستگی باشد، ورشکستگی به تقصیر اتفاق افتاده است. دلایل اصلی ورشکستگی به تقصیر شامل موارد ذیل است:

-هزینه شخصی تاجر زیاد است.

-اگر تاجر در معاملات تجاری بیشتر از سرمایه شرکت، هزینه کند.

-انجام هر نوع معامله کمتر یا بیشتر از قیمت روز برای تاخیر در ورشکستگی مانند، صدور برات یا قرض‌کردن

-اگر طلب طلبکاران را بعد از توقف پرداخت کند.

ورشکستگی به تقلب شرکت تجاری

 ورشکستگی به تقلب، به دلیل فریب و تقلب شخص تاجر به وجود می آید. دلایل اصلی ورشکستگی به تقلب شامل موارد ذیل است:

-شخص تاجر، دفاتر تجاری را عمدا مخفی کند.

-تاجر، اموال و دارایی خود را مخفی کند.

-انجام هر نوع معامله صوری توسط تاجر

-صورت دارایی و اموال به صورت تقلبی برای طلبکاری شخص

حکم ورشکستگی در دعاوی تجاری

در صورتیکه شرکت‌های تجاری و تجار توانایی پرداخت بدهی‌های شرکت را نداشته‌باشند، باید دادخواست ورشکستگی را در دادگاه حقوقی مطرح کنند. نحوه اعلام ورشکستگی شرکت‌های تجاری و تجار متفاوت است. پرونده ورشکستگی بعد از ثبت دادخواست اعلام ورشکستگی، توسط کارشناس رسمی حسابداری ارزیابی و سپس کلیه دفاتر تجاری و فعالیت‌های تجاری تاجر بررسی می‌شود. در صورتیکه کارشناس تشخیص دهد که اموال و دارایی‌های شرکت تجاری و تاجر، توانایی پرداخت بدهی‌های طلبکاران را ندارد، حکم ورشکستگی تاجر در دادگاه صادر می‌شود.

ورشکستگی در قانون مدنی و قانون تجارت

ورشکستگی یکی از دلایل اصلی انحلال شرکت‌های تجاری است. قانونگذار در ماده ۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، مرکز اصلی شرکت تجاری را مرجع رسیدگی‌کننده به دعاوی مربوط به ورشکستگی شرکت‌ها بیان کرده‌است. همچنین براساس ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی، مرکز عملیات شرکت تجاری، اقامتگاه شخص حقوقی است. اما براساس ماده ۵۹۰ قانون تجارت، محل اداره شرکت تجاری، اقامتگاه شخص حقوقی است. حقوقدانان در مورد اقامتگاه شخص حقوقی اختلاف نظر دارند. بعضی از حقوقدانان، قانون مدنی را ناسخ قانون تجارت و برخی نظر قانون مدنی را اقامتگاه مدنی شخص حقوقی و نظر قانون تجارت را اقامتگاه اداری شخص حقوقی پذیرفته اند. بنابراین مرکز اصلی شخص حقوقی شرکت، مرکز عملیات شرکت است.

مرجع صالح رسیدگی به ورشکستگی

ورشکستگی به تقلب و تقصیر شرکت‌های تجاری باید در دادگاه عمومی جزایی مطرح شود. با توجه به صلاحیت محلی، مرجع رسیدگی‌کننده به دعاوی ورشکستگی به تقصیر،محل اقامت تاجر و مرجع صالح رسیدگی به ورشکستگی به تقلب، محل وقوع جرم است. همچنین تاجر می‌تواند، دادخواست اعاده اعتبار تاجر ورشکسته را در دادگاه مطرح کند.

مرجع صالح رسیدگی به دعاوی تجاری تهران

مجتمع قضایی دعاوی تجاری در تهران با پیشنهاد رئیس حوزه قضایی و موافقت رئیس کل دادگستری استان تهران از تعدادی شعب دادگاه حقوقی تشکیل شده‌است. مجتمع قضایی دعاوی تجاری تهران،  در خیابان شهید مطهری، کوه نور، خیابان هفتم قرار دارد. در مجتمع قضایی دعاوی تجاری، به دعاوی ذیل رسیدگی می‌شود:

-دعاوی مربوط به خرید و فروش کالا از شرکت‌های تجاری به صورت الکترونیکی و سنتی

-دعاوی تجاری شامل دعاوی انحلال، ادغام، تشکیل و ورشکستگی شرکت‌ تجاری

-دعاوی مربوط به داوریَ مشخص‌کردن داور، اجرا و ابطال رای داوری در اختلافات شرکت‌های تجاری

وکیل دعاوی تجاری عدل آرا

با توجه به پیچیدگی قوانین و مقررات دعاوی شرکت‌ها و دعاوی اسناد تجاری، قبل از هر اقدام برای طرح دعاوی تجاری با وکیل متخصص دعاوی تجاری مشورت کنید. سوالات حقوقی در مورد نحوه طرح دعاوی تجاری، ورشکستگی، دعاوی مطالبه وجه اسناد تجاری را با وکلای متخصص گروه حقوقی عدل آرا مطرح کنید، تا با بررسی مدارک و مستندات پرونده در مراحل رسیدگی در مراجع قضایی همراه شما باشند.