ارث؛ موانع ارث، دیون متوفی

ارث یکی از مهم‌ترین مباحث حقوقی است که برطبق قانون ارث، وارثین شخص متوفی از ماترک متوفی ارث می‌برند. طبقات ارث و اشخاصی که به جهت توارث از شخص متوفی ارث می‌برند، در قانون مدنی مشخص شده است. قانونگذار در قانون مدنی با پیروی از فقه شیعه، طبقات ارث، شرایط تحقق ارث و موانع ارث را بیان کرده است. با توجه به پیچیدگی پرونده‌های ارث و میراث بهتر است، پرونده‌های ارث و میراث توسط وکیل متخصص ارث در دادگاه پیگیری شود تا وارثین به حق قانونی خود برسند.

معنی ارث چیست؟

ارث به معنای انتقال مالکیت اموال متوفی به ورثه پس از فوت شخص است. ارث یکی از مهم‌ترین مباحث حقوقی است که در زندگی همه افراد وجود دارد. ارث می‌تواند شامل اموال منقول، غیرمنقول، حقوق و تعهدات باشد.

ارث چه انواعی دارد؟

برطبق قانون مدنی که برمبنای فقه شیعه است، ارث شامل ارث شرعی و قانونی است. ارث شرعی بر اساس سهم‌الارث تعیین می‌شود و نمی‌توان آن را تغییر داد. اما قانونگذار ارث قانونی را مشخص کرده و در صورت عدم وجود وراث شرعی، ورثه قانونی ارث می‌برند. 

ارث شرعی

ارث شرعی بر اساس سهم‌الارث تعیین می‌شود و نمی‌توان آن را تغییر داد. سهم‌الارث هر یک از وراث در قرآن کریم و احادیث مشخص شده است. ورثه شرعی به شرح ذیل است:

• وارثان نسبی: ورثه نسبی کسانی هستند که با متوفی از یک نسب هستند. این گروه شامل پدر، مادر، فرزندان، نوه‌ها، پدربزرگ و مادربزرگ، عمو، عمه، خاله و دایی می‌شوند.
• وارثان سببی: ورثه سببی کسانی هستند که با متوفی از طریق ازدواج به هم مرتبط می‌شوند. این گروه شامل زوج، زوجه، پدر و مادر زوج یا زوجه، فرزندان زوج یا زوجه، و اجداد و برادران و خواهران زوج یا زوجه می‌شوند.
• وارثان عصبه: ورثه عصبه کسانی هستند که با متوفی از یک نسل هستند و هیچ وارث نسبی دیگری ندارند. این گروه شامل برادران، خواهران، عمو، عمه، خاله و دایی می‌شوند. 

ارث قانونی چگونه تعیین می‌شود؟

ارث قانونی بر اساس قانون تعیین می‌شود و در صورت عدم وجود وراث شرعی، ورثه قانونی ارث می‌برند. ورثه قانونی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• ابوین: ابوین یعنی پدر و مادر. اگر هر دو زنده باشند، هر کدام یک‌سوم می‌برند و اگر یکی زنده باشد، تمام ارث به او می‌رسد.
• کفالت: کفالت یعنی سرپرستی. اگر کسی فرزند خوانده داشته باشد، فرزند خوانده به عنوان وارث قانونی محسوب می‌شود و در صورت فوت سرپرست، یک‌سوم ارث را می‌برد.
• دولت: اگر هیچ وارث دیگری وجود نداشته باشد، تمام ارث به دولت می‌رسد.

شرایط تحقق ارث

شرایط تحقق ارث برطبق قانون مدنی به شرح ذیل است:

• فوت متوفی: فوت متوفی شرط لازم برای تحقق ارث است. ارث زمانی به وجود می‌آید که متوفی فوت کند. فوت متوفی باید از نظر پزشکی محرز شود.
• وجود ترکه: ترکه به معنای اموال و دارایی‌های متوفی است. ارث زمانی به وجود می‌آید که متوفی اموال و دارایی داشته باشد. ترکه متوفی می‌تواند شامل اموال منقول، غیرمنقول، حقوق و تعهدات باشد.
• وجود ورثه: ورثه به افرادی گفته می‌شود که از متوفی ارث می‌برند. ارث زمانی به وجود می‌آید که متوفی وارث داشته باشد. ورثه متوفی می‌توانند نسبی، سببی یا قانونی باشند. اگر متوفی هیچ وارثی نداشته باشد، ارث به دولت می‌رسد.

موانع ارث نسبی

موانع ارث نسبی مانع از ارث بردن خویشاوندان نسبی متوفی می‌شود. موانع ارث نسبی به شرح ذیل است:

• کفر: کافر از مسلم ارث نمی‌برد، اگر چه از لحاظ درجه و طبقه مقدم بر وارث مسلمان باشد.
• قتل: وارثی که مورث خود را عمدا به قتل برساند از وی ارث نمی برد، اعم از این که قتل بالمباشره باشد یا بالتسبیب و منفردا باشد یا به شرکت دیگری.
• زنازادگی: کسی که از زنا متولد شده باشد از ارث پدر و مادر و اجداد و برادران و خواهران مادری خود ممنوع می‌شود.
• رق: برده از آزاد ارث نمی‌برد.

موانع ارث سببی

موانع ارث سببی مانع از ارث بردن خویشاوندان سببی متوفی می‌شود. موانع ارث سببی به شرح ذیل است:

• طلاق: زن مطلقه از شوهر مطلقه خود ارث نمی‌برد.
• فسخ نکاح: در فسخ نکاح، زن از مرد ارث نمی برد.
• ظهار: مردی که همیر خود را ظهار کند، ارث به وی تعلق نمی گیرد.
• لعان: مردی که همسر خود را لعن کند، از وی ارث نمی‌برد. 

آثار موانع ارث

• قطع رابطه توارث: رابطه توارث بین وارث و متوفی با موانع ارث قطع می شود.

• عدم تعلق ارث: وارثینی که موانع ارث را دارند، از شخص متوفی ارث نمی برند.

دیون متوفی

دیون متوفی، تعهداتی هستند که متوفی در زمان حیات خود داشته است. این تعهدات می‌توانند مالی یا غیرمالی باشند. دیون متوفی باید قبل از تقسیم ارث پرداخت شود. اگر اموال متوفی برای پرداخت دیون کافی نباشد، ورثه باید به نسبت سهم‌الارث خود، دیون را پرداخت کنند.دیون متوفی شامل دیون واجب الادا و دیون غیر واجب الادا است. دیون واجب الادا، دیون هستند که پرداخت آن‌ها بر اساس قانون یا شرع ضروری است. این دیون شامل مهریه، نفقه، واجبات مالی مانند زکات و خمس، و دیون ناشی از جرم یا جنایت می‌شوند. دیون غیرواجب الادا، دیونی هستند که پرداخت آنها‌ برطبق قانون یا شرع ضروری ندارد، مانند دیون معاملات، دیون تعهدات قراردادی، و دیون ضمانت می‌شوند. 

نحوه پرداخت دیون متوفی

دیون متوفی باید قبل از تقسیم ارث از ماترک متوفی پرداخت شود. اگر اموال متوفی برای پرداخت دیون کافی نباشد، ورثه باید به نسبت سهم‌الارث خود، دیون را پرداخت کنند. ورثه می‌توانند دیون متوفی را به صورت نقدی یا غیرنقدی پرداخت کنند. اگر دیون متوفی به صورت نقدی باشد، ورثه باید آن را به طلبکاران متوفی بپردازند. در صورتیکه دیون متوفی غیر نقدی باشد، وارثین باید آن را به صورت عین یا مثل یا قیمت به طلبکاران متوفی پرداخت کنند.

مسئولیت پرداخت دیون متوفی 

مسئولیت پرداخت دیون متوفی بر عهده ورثه است. ورثه باید تمام دیون متوفی را به نسبت سهم‌الارث خود پرداخت کنند. اگر یکی از ورثه از پرداخت دیون متوفی خودداری کند، سایر ورثه می‌توانند از او مطالبه کنند. اگر متوفی دارای وصیت‌نامه باشد، باید دیون متوفی برطبق وصیت‌نامه به طلبکاران پرداخت شود. در صورتیکه متوفی دارای اموال قابل تقسیم است، باید دیون متوفی قبل از تقسیم اموال پرداخت شود. اگر متوفی دارای اموال غیرقابل تقسیم باشد، باید دیون متوفی به نسبت ارزش اموال غیرقابل تقسیم بین طلبکاران تقسیم شود. در صورتیکه برای پرداخت دیون متوفی، اموال شخص متوفی کافی نباشد، ورثه می‌توانند برای تأمین دیون متوفی از اموال خود استفاده کنند. اگر ورثه از پرداخت دیون متوفی خودداری کنند، طلبکاران متوفی می‌توانند از دادگاه برای تأمین خواسته خود اقدام کنند. 

وکیل متخصص ارث

با توجه به مطالب بیان شده در مورد ارث و قوانین و مقررات پیچیده قانون ارث، بهتر است قبل از هراقدام برای طرح دعاوی ارث و میراث و دعاوی نسب از مشاوره و وکالت وکیل متخصص دعاوی ارث استفاده کنید. سوالات حقوقی خود در مورد ارث و میراث، موانع ارث و پرداخت دیون متوفی با وکلای متخصص گروه حقوقی عدل ارا مطرح کنید تا در تمام مراحل رسیدگی پرونده ارث در مرجع قضایی همراه شما باشند.